Total Kalça Protezi

         Kalça Eklem Anatomisi

Kalça eklemi bir baş ve yuva bölümünden oluşur. Uyluk kemiğinin başı, yani femurun üst ucu femoral baş olarak da adlandırılır. Asetabulum adı verilen yuva kısmı, leğen kemiği olan pelvisin bir parçasıdır. Femoral baş adeta bir top gibi, yuva içerisinde dönerek bacağın ileriye, geriye ve yanlara doğru hareket etmesini sağlar. Kalça ekleminde femoral baş ile asetabulumu eklem yüzünü kaplayan kıkırdak dokusu eklemin rahat hareket etmesini sağlar. Normal sağlıklı bir kalçada baş ve yuvayı kaplayan kıkırdak dokusu, eklem yüzeylerinin pürüzsüz ve kaygan olmasını sağlar. Kalça röntgenlerinde baş ile yuva arasındaki boşluk olarak görülebilen kıkırdak dokusu sayesinde, eklemin adeta buz üzerinde kayan buzdan daha da az bir dirençle, kolayca kayarak harekete etmesini sağlar.

tt

Kalça eklem kireçlenmesi nedir?

Kıkırdak yapısı bozulduğunda ya da hasar gördüğünde, eklemdeki rahat kaygan hareketlilik de bozulur. Kıkırdakta aşınma meydana gelir ve yüzeyler arasındaki sürtünme giderek artar. Bunun sonucunda kıkırdaktaki aşınma alanı genişler ve derinleşir. Zamanla kalça eklemini oluşturan kemikleri örten kıkırdak dokusu kaybolur ve kemik kemiğe sürtünmeye başlar. Femoral başın düzgün top gibi olan şekli de bozularak, yuva içerisinde rahat dönmemeye başlar. Böylece bacağın önce içe ve dışarı dönme hareketleri kısıtlanırken, zamanla diğer hareketleri yapmakta da zorluk meydana gelir.

Kalça eklemini oluşturan kemiklerin yüzeyini örten kıkırdağın aşınması nedeniyle kalça ekleminde kireçlenme meydana geldiğinde, kalçada ağrı ve hareketlerde kısıtlılık gelişir.Kalça eklem kireçlenmesi olan kişiler yürüyüş, sandalyeye oturup-kalkma, çömelme gibi hareketleri yapmakta zorluk çekerler. Önceleri hafif aksayarak yürüyen hastalarda kalça çevresindeki kasların zayıflaması ile birlikte belirgin topallama başlar.

 

 

 

Kalça eklem kireçlenmesinde tanı nasıl koyulur?

Kalça eklem kireçlenmesinden şüphelenildiği durumlarda yapılan muayenede kalça hareketleri değerlendirilir. Ayrıca yürüyüş şekli, oturup-kalkma, çömelme gibi hareketleri değerlendirilir. Kalça eklemindeki sorunu saptamak için, öncelikle röntgen çekilir ve gerekirse kan tahlilleri yapılır. Bunlarla birlikte duruma göre kalça eklem ultrasonografisi (US), bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans görüntüleme (MR) gibi tetkikler istenebilir. Belden kalçaya yayılan ağrıları ayırt etmek için gerekirse bel  bölgesinin de değerlendirilerek, ek tetkiklerin yapılması gerekebilir.

     Kalça kireçlenmesindeki tedavi seçenekleri nelerdir?

           Kilo verme: Günlük hareketler sırasında kalçaya vücut ağırlığının yaklaşık 3 katı kadar yük biner. Zayıflayarak bu yük azaltılırsa, ağrılar da azalır. Kalçaya binen yükün azalması sonucu eklemdeki aşınma ve yıpranma da azalacağı için kireçlenmenin ilerlemesi de yavaşlar.

            Aktivite kontrolü: Kalça ağrısına neden olan aktivitelerden mümkün olduğunca kaçınmak, ağrıyı azaltacaktır. Tekrar çömelme-kalma veya kalçayı aşırı kıvırma gerektiren işlerde çalışanların çalışma yerlerinde düzenlemeye gidilmesi gerekir.

            Fizik tedavi: Kalça eklem ağrısını azaltmaya, hareket ve kas gücünü artırmaya yardımcı olur.

            Kalça çevresi kaslarının güçlendirilmesi:

Kalça çevresindeki kasların esnekliğinin korunması ve güçlendirilmesi günlük yaşam aktivitelerin rahat yapılabilmesi için önemlidir. Fizyoterapistin önereceği program çerçevesinde yapılacak kalça egzersizleri, eklem hareketliliğini arttırarak kişinin daha rahat yürümesine yardımcı olur.

Kalça kireçlenmesine en iyi gelen aktiviteler havuz içinde yapılan egzersizler ve  yüzmedir

             Eklem içi enjeksiyon: Kalça kireçlenmesinde ultrason eşliğinde eklem içine ağrı ve enflamasyon giderici kortizon veya rejeneratif trombositten zengin plazma (TZP,PRP), kök hücre gibi ortobiyolojik enjeksiyonlar uygulanabilir.

             İlaç tedavisi: Ağrıyı azaltmak için doktor önerisi doğrultusunda çeşitli ağrı kesici ilaçlar kullanılabilir.

             Yardımcı yürüme cihazı kullanma: Bastonu veya bilezikli baston kullanarak, kalçaya binen yük azaltılabilir. Kalça kireçlenmesi olan hastaların bastonu sağlam kalça tarafındaki eline alması gerekir. Örneğin sağ kalçanızda kireçlenme varsa baston sol elinizde olsun. Bu daha ağrısız ve düzgün yürümenize destek olu

     Kalça eklem protez ameliyatı ne zaman yapılmalıdır?

Kalça kireçlenmesi olan her hasta için kalça protez ameliyatı gerekmeyebilir. Yukarıda bahsedilen önlem ve tedaviler ile ağrı azalıp, kontrol altına alınabilir. Ancak alınan önlemler ve kullanılan ağrı kesici ilaçlara rağmen; günlük yaptığı işlerde ve aktiviteler sırasında kalçada ağrı, yürümede zorluk, topallama veya gece ağrısı olan eklemde yaygın ve belirgin kireçlenme saptanan hastalarda kalça protez ameliyatı yapılması gerekir.

Kalça protez ameliyatlarının en sık uygulanma nedeni kalça eklem kireçlenmesidir, ayrıca kalça kemik kırıklarında, kalça çıkığına bağlı kireçlenmelerde veya diğer bazı durumlarda da uygulanabilir.

     Kalça eklem protezi nedir?

Kalça protez ameliyatı ile kalça eklem kireçlenmesi olan kişilerde ağrıyı ve hareket kısıtlılığını gidererek, kalça eklemine hareketliliğini kazandırır.

Kalça protezinin üç farlı türü vardır;

  • Tam kalça protezi (en yaygın)
  • Kısmi kalça protezi
  • Kalça eklem yüzey değiştirilmesi

En yaygın yapılan kalça protez ameliyatı tam kalça protezidir. Tam kalça protezi ameliyatı ile kalçada kireçlenme nedeni ile bozulmuş olan yuva (asetabulum) ve femoral başa yapay implantlar yerleştirilir. Bozulmuş hasar görmüş femoral baş kesilerek çıkarılınca yerine femoral kanal içerisine metal alaşımdan yapılmış olan saplı implant ve üzerine seramik, kobalt krom veya oksinyumdan yapılmış top şeklinde bir baş takılır. Oksinyum bugüne kadar kullanılan en dayanıklı metal alaşım olarak bilinmektedir. Yuva kısmına yerleştirilen implant ise, titanyum metal implant üzerine yerleştirilen polietilen plastik implant veya seramik implant yüzeyden oluşur.

 

Diğer iki tür kalça protez ameliyatı, genellikle belirli yaş gruplarına ve aktivite düzeylerine sahip hastalar için uygulanır. Kısmi kalça protezinin tam kalça protezinde yapılan işlem ile farkı; kalça ekleminin sadece femoral başı değiştirilirken, yuva kısmına müdahale edilmez. Genellikle kalça kırığı oluşan yaşlı hastalarda uygulanan bir kalça protez ameliyatıdır. Femoral başın ve yuva  bölümünün yalnızca yüzeylerinin değiştirilmesi olan kalça protez ameliyatları ise genç ve aktif hastalarda uygulanan, tam kalça protezi öncesi zaman kazandıran protez ameliyatlarıdır.

    Kalça eklem protez ameliyatı sonrası iyileşme

Kalça protez ameliyatı olan hastaların çoğu ameliyatın ertesi günü yürüteç veya bilezikli baston ile yürümeye başlar. Oturma, kalkma, yatağa girip-çıkma,  yürüteç  kullanarak yürüme ve merdiven çıkma çalışmaları yapılır. Bu hareketleri dengeli olarak yapabilen hastalara ev egzersiz programı düzenlenir ve genel sağlık durumları da iyi ise hastaneden çıkarılırlar.

     Kalça eklem protez ameliyatından sonra nelere dikkat edilmelidir?

Tam kalça protez ameliyatı sonrası ilk 3 ayda, aşağıdaki önlemlerin uygulanması çok önemlidir. Bu önlemler hem kalça cerrahisi sonrası iyileşmeyi hızlandıracak hem de protezin yuvasından çıkma riskini azaltacaktır.

  • Düşük sandalye, kanepe veya tuvalete oturmayın.
  • Yüksek sandalye ve yüksek klozet kullanın.
  • Araba koltuğunda destek için yastık kullanın.
  • Bağdaş kurmayın ve bacak bacak üstüne atmayın.
  • Otururken, her zaman dizlerinizi kalçalarınızdan daha aşağıda tutun.
  • Bacağınızı kalçadan 90 dereceden fazla kıvırmayın.
  • Yan yatarken bacaklarınızın arasına bir yastık yerleştirin.

    Kalça protez ameliyatı sonrası normal hayata ve işe ne zaman geri dönülür?

Kalça protez ameliyatı olan hastaların yaş, meslek, diğer hastalıkları (şeker hastalığı, kalp-damar hastalığı, obezite gibi), alışkanlıkları ve eklemin durumu normal hareketlere ne kadar sürede dönüleceğini belirler. Bu kriterlere göre ortopedi cerrahı ne zaman normal aktivitelere güvenle dönebileceğinizi belirler. Genellikle bu süre 4 haftadan, 4 aya kadar değişebilir.

Ameliyattan sonraki iyileşme birkaç ay sürecektir. Erken dönemde yapılan zorlayıcı hareketler iyileşme sürecini olumsuz etkileyebilir. Yıllar içinde kalça kireçlenmesine bağlı çevre kas güçleri zayıflamış olduğundan, bu durum hastaların ameliyattan sonraki süreçte egzersizlere olan uyumu, dayanıklılığı ve dengeli yürümeyi etkiler.

       Yürümek: Yürümeniz dengeli değil ise bastonunuzu kullanmaya devam edebilirsiniz. Baston kas gücünüz artana kadar, topallamadan yürümenize yardımcı olacaktır.

       Sportif  aktiviteler: Tempolu yürüyüş, dans, yüzme gibi aktivitelere genellikle ameliyattan yaklaşık 2 ay sonra başlanabilir. Ancak aktivitelerinize başlamadan önce ortopedi doktorunuza danışmanız önemlidir.

       Araba sürmek: Sağ kalça protez ameliyatından 4-8 hafta sonra araba kullanmaya başlayabilirsiniz. Sol kalça protez ameliyatında ise ortopedi doktorunuzun izni ile daha erken bir sürede otomatik vitesli araba sürmeye başlayabilirsiniz.

    Kalça eklem protez ameliyatına bağlı riskler nelerdir?

Tüm büyük ameliyatlarda olduğu gibi, tam kalça protez ameliyatının da bazı riskleri ve olası komplikasyonları vardır. Ameliyat öncesinde ve ameliyat sonrasında bu risk ve komplikasyonların önlenmesi için gerekli tedbirler alınır.

Nadir de olsa görülebilen komplikasyonlar arasında; anestezi yan etkileri, kan nakli gerektiren kan kaybı, damar ve sinir yaralanması, derin ven trombozu ve akciğer embolisi, enfeksiyon, protez çevresi kırıklar, protezin yerinden çıkması, bacak uzunluk farkı, protezin gevşemesi sayılabilir.

    Kalça eklem protezinin bir ömrü var mıdır?

Yapılan çalışmalar, kalça protez ameliyatı geçiren hastaların %95’inin, ameliyattan 10 yıl sonra fonksiyon olarak çok iyi durumda olduklarını göstermektedir. 20 yıl sonundaki başarı oranı %80 ile %85 arasındadır. Son yıllarda geliştirilip üretilmeye başlayan yeni yüzey materyalleri ve çimentosuz protezlerin dayanıklılığı ise daha da uzun sürelidir.

    Sonuç

Kalça eklem kireçlenmesinin neden olduğu ağrı ve hareket kısıtlılığı kaderiniz değildir. Tam kalça protez ameliyatları sonrası başarı oranı yüksektir. Kalça eklem kireçlenmesi nedeniyle kalça protez ameliyatı olan kişilerin % 90’ından fazlası hayatlarının geri kalanını ağrısız ve rahat şekilde yaşamaktadır.

Kalça protez ameliyatı sonrası sağlanan desteksiz yürüyüş hastaların yaşam kalitesini belirgin olarak arttırmaktadır.