preloader

Ayak Bileği Kireçlenmesi

Ayak bileği kireçlenmesi ayak bileğindeki eklem kıkırdağının yıpranması sonucu ayak bileğinde ağrı, hareket kısıtlılığı ve yürürken aksamaya sebep olan bir rahatsızlıktır. Ayak bileği kireçlenmesi, ortalama %1 oranında görülür.  Genellikle önceden geçirilen ayak bileği kırığı veya çıkığı gibi bir yaralanma sonucu olarak ortaya çıkar. Kireçlenmenin derecesine ve hastanın yaşına göre uygun tedaviile başarılı şekilde tedavi edilmektedir

Ayak bileği kireçlenmesi nedir?

Ayak bileği eklemi üç kemiğin birleşmesi ile oluşur. Talus un üst kısmı, tibia (kaval) kemiğinin alt ucu ve fibula (bacağın ince kemiği) tarafından olu

şturulan bir yuvanın içine oturur. Kıkırdak, eklemleri oluşturan kemiklerin uçlarını kaplayan pürüzsüz ve kaygan bir yapıya sahip bir dokudur (resim 1). Ekleme binen yükler karşından amortisör gibi davranarak kemik uçlarına yansıyacak yüklenmeleri ve darbeleri sönümler.   Kıkırdak yapı bozulduğunda eklemi oluşturan kemikler birbirine sürtünmeye başlayarak aşınır ve kemik uçlarında oluşan yüklenmeler ile kemiklerde hasara neden olur .

Ayak bileği kireçlenmesinin sebepleri nelerdir?

Diz ve kalça eklemi gibi ayak bileğinde doğal yaşlanma sonrası eklem kıkırdağında oluşan aşınma ve yıpranması sonrası kireçlenme meydana gelebilir ve ayak bileğindeki kireçlenmenin en sık sebebidir. Kireçlenmenin bu ileri yaşlarda daha sık görülmesi hastaların bu dönemdeki nispeten hareketsiz bir yasam tarzlarından kaynaklanmıyor. Uzun yıllarıdır kullandıkları ayak bileklerinde oluşan aşınma ve yıpranmanın bir sonucudur. Bunun haricinde;

  • Romatizmal eklem hastalıkları
  • Ayak bileğinde oluşan kirik ve çıkıkların verdiği hasar
  • Ayak bileğindeki eklem iltihabinin kıkırdağa verdiği hasar
  • Gut hastalığı
  • Talus kemiğindeki oluşan ‘’avaskuler nekroz’’ olarak adlandırılan talus kemiğin çürümesi

Sonrasında eklem kıkırdağının hasar görmesi sonucu ayak bileğinde kireçlenmeye sebep olan hastalıklar sıralanabilir.

Ayak bileğindeki kireçlenmenin belirtileri nelerdir?

Ayak bileği kireçlenmesinin sebebi ve ciddiyetine bağlı olarak hastalardaki belirtiler farklılık gösterir. Bazı hastalarda belirtiler hafif ve gelip geçici iken bazı hastalarda belirtiler şiddetli ve süreklilik gösterebiliyor.

En sik görülen belirtileri;

  • Ağrı
  • Ayak bileğinde hareket kısıtlılığı ve sertlik.
  • Şişlik
  • Dokunma ile oluşan hassasiyet
  • Hafif ısı artışı ve kızarıklık
  • Topallama
  • Yürüme ve spor aktiviteleri sonrası ağrıda artma
  • İleri düzeydeki kireçlenme sonrası kemik uçlarında oluşan hasar sonucu meydana gelen şekil bozukluğu

Ayak bileği kireçlenmesi tanısı nasıl konulur?

Ayak bileğinde kireçlenme belirtileri olan hastalarda hikaye ve fizik muayene sonrası tanının doğrulanması, ayak bileğindeki kireçlenmenin ne düzeyde olduğu ve tedavi planlaması için ayak bileğinin röntgenleri çekilir. Fizik muayene sırasında kireçlenmenin birçok belirtisinin olduğu görülür. Çekilen röntgen grafilerinde kireçlenmenin hafif olduğu erken donemde normale yakın röntgen görüntüleri elde edilir. Ileri düzeyde kireçlenme olduğu zaman röntgenlerde 

  • Eklem aralığında daralma
  • Komşu kemiklerde kist ve beyazlaşma
  • Osteofit denilen küçük kemiksel çıkıntılar
  • Eklem yapısının bozulduğu sekil bozuklukları görülür.

Ayak bileğinde kireçlenmeye sebep olabilen gut veya romatizmal eklem hastalıklarından şüphelenirse kan tahlillerininin yapılması gereklidir. Bazı durumlarda kireçlenen eklemlerde eklem enfeksiyona benzer bulgular eşlik edebilir. Bu durumlarda eklem içinden alınan sıvı örneğinin tetkikleri yapılarak enfeksiyon araştırması gerekli olabilir.

Fizik muayene, röntgen ve kan tahlilleri ile ayak bileğindeki kireçlenme tanısını koymak ve tedavi etmek için yeterlidir. Ancak bazı durumlarda komşu kemiklerin, çevre yumuşak dokuların ve tendonların durumunu değerlendirmek için MR ve bilgisayarlı tomografi çekilmesi gereklidir.

Ayak bileği kireçlenmesi nasıl tedavi edilir?

Ayak bileği kireçlenmesinde hastanın şikâyetlerini azaltmak ve ağrıda rahatlama sağlamak için ameliyat dışı tedavi yöntemleri uygulamakta başlanabilir.  Bu tedaviden sonuç alınamadığı durumlarda ameliyat ile durumu düzeltmek gerekir.

Ameliyatsız Tedavi 

Bu tedaviye genellikle ayak bileği ilk ağrılı hale geldiğinde başlanır. Ağrı, yalnızca uzun sure ayakta kalındığı zaman veya uzun yürüyüşlerden sonra olur. Parasetamol veya ibuprofen gibi hafif anti-inflamatuar ağrı kesici ilaçların kullanılmasını gerektirebilir. Bunun ile birlikte aktiviteyi azaltmak veya uzun süre ayakta durmayı ve yürümeyi gerektiren faaliyetlerden uzak durmak gerekli olabilir. Glukozamin ve kondroitin sülfat gibi daha yeni ilaçlar günümüzde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu ilaçların, tüm eklemlerde kireçlenme ağrısını azaltmada etkili olduğu söylenmektedir.

Fizik tedavi ve rehabilitasyon ayak bileği eklemi kireçlenmesinin tedavisinde önemli  bir rol oynamaktadır. Bu tedavinin temel amacı, semptomları nasıl kontrol edeceğinizi ve ayak bileğinizin sağlığını en üst düzeye çıkarmanıza yardımcı olmaktır. Fizyoterapist eşliğinden eklem esnekliği, denge ve kas gücü geliştirme egzersizleri yapılır.  Koltuk değneği veya baston gibi yürüme yardımcıları ile ağrısız ve topallama olmadan daha rahat yürüme mümkün olur. Tabanlıklar ve ayak bileğindeki hareketi azaltan korseler ağrıyı azaltmada da faydalı olabilir.

Eklem içine kortizon enjeksiyonu geçici bir rahatlama sağlayabilir. Kortizon, güçlü bir anti-inflamatuar ilaçtır. Eklemin içine kortizon enjekte edildiğinde ağrıyı hafifletmeye yardımcı olabilir. Etkisi genellikle birkaç haftadan aylara kadar sürebilir.

Ayak bilek kireçlenmesinin ameliyatında neler yapılır?

Ayak bileği kireçlenmesinde ameliyat dışı tedavi yöntemlerine rağmen hastanın şikayetleri devam ediyorsa ameliyat seçeneklerini düşünmek gerekir. Hangi seçeneğin daha uygun olacağına kararı şu durumlara göre belirlenir; 

Ayak bileğindeki kireçlenmenin ne kadar ilerlediğini

Hastanın aktivite düzeyi ve mesleği

Hastanın kaç yaşında olduğu

Hastanın eşlik eden herhangi hastalığı

Kapalı olarak gerçekleştirilen artroskopik ayak bilek ameliyatı, eklemde yük dağılımını değiştirmek için uygulanan kemik düzeltme ameliyatları, ayak bileği dondurma ameliyatı ve eklemin yapay bir ayak bileği ile değiştirildiği ayak bilek protez ameliyatları uygulanan tedavi seçenekleridir.

Ayak bilek artroskopisi;

Ayak bileğinde kireçlenme meydana geldiğinde, gevşek ve ayrılmış kıkırdak ve kemik parçaları ayak bileği ekleminin içinde serbest olarak dolaşır. Bu parçalar eklemi tahriş ederek ağrı ve şişliklere neden olarak rahatsızlık verir. Eklemde takılma ve kilitlenmeye sebep olarak ağrı , hareket kısıtlılığı ve aksamaya sebep olabilir.  Ayrıca eklem çevresinde küçük kemiksel çıkıntılar (osteofit) oluşur ve zamanla büyüyebilir. Ayak bileği hareket ettiğinde ayak bileği eklemi çevresindeki yumuşak dokulara sürtünerek tekrarlayan ağrıya ve şişmeye neden olabilir.

 Ayak bilek artroskopisi ile ayak bileği eklemine iki küçük kesilerden girilerek eklem içi görüntülenir ve kullanılan özel aletler ile eklemde rahatsızlığa sebep olan serbest kıkırdak parçaları, osteofitler ve aşırı kalınlaşan eklem zarı tıraşlanarak temizlenir.  Bu işlemden sonra uygun hastalarda eklem içine trombositten zengin plazma uygulanabilir.

Ayak bileğinde kemik düzeltme ameliyatı (Supramalleoler osteotomi);

Ayak bileğinde yapısal bir problemden veya şekil bozukluğundan kaynaklı oluşan bir eklem kireçlenmesi varsa bu durumu düzeltmek hastanın şikâyetlerinde rahatlama sağlayabilir ve ayak bileği dondurma veya ayak bilek protez ameliyatı ihtiyacını geciktirebildiği gibi kalıcı bir tedavide sağlayabilir. Bunun için hastanın normale yakın eklem hareket açıklığına sahip olması, hafif düzeyde sekil bozukluğunun olması ve eklemkıkırdağının %50 den daha fazlasının sağlıklı olması gereklidir. Eklemin tibia (kaval kemiği) kemiğinde yapılan kemik kesme işlemi sonrası aşırı yüklenmenin olduğu ve kıkırdak hasarının olduğu taraftan, sağlıklı kıkırdağın olduğu ve yükün gelmediği eklem tarafına yük aktarılması sağlanır 

Ayak bileği dondurma ameliyatı;

Ayak bileği eklemi kireçlenmeye bağlı yürümeyi zorlaştıracak kadar ağrılı hale geldiğinde, ayak bileği dondurma ameliyat önerilebilir. Bu ameliyat ile ağrıda kalıcı bir rahatlama sağladığı gibi kişinin günlük yasam aktivitelerine ve yaptığı sporlara  dönüşe imkan tanıyan, mükemmel sonuçların alındığı yüz güldürücü bir ameliyattır. Bu ameliyatta ayak bileği eklemini oluşturan üç kemiğin (talus, tibia ve fibula) hasarlı eklem kıkırdakları tıraşlanarak temizlendikten sonra bu kemikler birbirlerine yaklaştırılarak birbirlerine kaynamaları sağlanır (resim 3 b). Bundan sonra ayak bileği artık hareket edemez. Başarılı bir ayak bileği dondurma ameliyatı olan çoğu insan çok fazla sorun yaşamadan, aksama ve topallama olmadan yürüyebilir. Ancak ayak bileğinin esnekliği azaldığı için koşmakta zorlanabilirler.

Ayak bileği dondurma ameliyatı sonrası ayakkabılarda bazı değişikliklere ihtiyaç vardır. Ayak bileği artık hareket etmediğinden, bir adım attığımızda ayağın yere temas ederken normalde olan yuvarlama hareketi olmaz. Bu nedenle, ayakkabı tabanının kayık gibi olduğu ‘ rocker taban ‘ ayakkabılar tercih edilmesi gerekir. Bu ayakkabı sayesinde ayak bileği yerine rocker taban ayakkabı yerdeki yuvarlanmayı sağlar.

Ayak bileği dondurma ameliyatı özellikle genç ve aktif çalışanlar icin uygun bir seçenektir. Bu ameliyattan sonra hastanın iyilik hali ömür boyu sürebilir ve daha sonra herhangi bir sorun olmadıkça başka bir ameliyata gerek kalmaz.

Ayak bileği protez ameliyatı;

Ayak bileği protezi, eklemdeki hasarlı kemik ve kıkırdak kısımlarının çıkarıldığı ve protezler değiştirildiği bir tedavidir. Total ayak bileği protezi üç farklı parçadan oluşur: Tibiaya titanyum metal bileşen, talusa kobalt-krom parça yerleştirilir ve ikisinin arasına polietilen (plastik) parça konulur 

Hiç kimse ayak bileğini hareket ettirebilme yeteneğini kaybetmek istemediğinden, yapay bir ayak bileği protezini mükemmelleştirmek için çok fazla araştırma yapılmıştır. Şimdiye kadar yapılan ayak bileği protez ameliyatları, kalça veya diz protez ameliyatı kadar başarılı olmamıştır.

Ayak bileği, birçok nedenden dolayı değiştirilmesi zor bir eklemdir.  Eski ayak bileği protez tasarımlarındaki en büyük sorun, kısa bir süre sonra gevşeyip ağrıya neden olmalarıydı. Daha yeni ayak bileği protez tasarımlarını kullanırken, bu sorunu çözmek icçin ameliyat sırasında tibia ve fibula’yı birleştirip kaynatabilir. Bugün yapılan ayak bileği protezlerinin başarı oranını önemli ölçüde arttı.