preloader

Ayak Başparmağı Kireçlenmesi

Ayak başparmağında kireçlenme olarak adlandırılan ‘’Halluks Rijidus’’ rahatsızlığında oluşan ağrı, ayakkabı giymeyi, yürümeyi ve hatta ayakta durmayı zorlaştırabilir. Uygun bir ayakkabı ile şikâyetlerde azalma ve rahatlama sağlamak mümkün olabilir.   Ancak buna rağmen günlük yaşam aktivitelerinin ve yasam kalitesinin olumsuz etkilendiği durumlarda halluks rijidus ameliyatı kalıcı bir çözüm sunar. Ayak Başparmak Kireçlenmesi (Halluks Rijidus) nedir? Ayak başparmağı eklemi birinci tarak kemiğinin başparmak kemiği ile yaptığı bir eklemdir. Bu eklem menteşe tarzında hareket eden eklemdir, ancak bir miktar kayma ve dönme hareketi de vardır. Bu eklem yürüyüş sırasında vücut ağırlığının yaklaşık %50’si kadar yüklenmeye maruz kalır. Koşma ve zıplanma sırasında oluşan yüklenme önemli ölçüde artar. Oluşan bu yüklenmelere karşı koyabilmek için bu eklemin dengeli ve sağlam olması gerekir. Bu eklemi oluşturan yüzeylerin yapısı sığ olması nedeniyle doğası gereği dengesiz bir yapıya sahiptir. Bu eklemi saran eklem kapsülü, bağlar ve tendonlar eklemi daha dengeli yapar ve bu yapıyı sağlamlaştırır. Kireçlenme, eklem kıkırdak hasarı sonucu oluşan bir rahatsızlıktır. Eklemi oluşturan kemik uçlarının yüzeyini örten kıkırdak dokusu pürüzsüz ve kaygan bir yapısı var. Farklı sebeplerden dolayı kıkırdak doku hasar gördüğü zaman kemik uçlar sürtünmeye başlar. Oluşan sürtünme ve aşınma eklemde ağrı, şişlik ve sertliğe neden olur. Kemiklerdeki aşınma miktarı ilerlediği zaman oluşan kemik kaybına bağlı eklemde şekil bozukluğu oluşur.  Ayak başparmağı kireçlenmesi (Halluks rijidus) ayak başparmağı ekleminin kireçlenmesidir.  Halluks, ayak başparmağının Latince karşılığıdır. Rigidus ise katı, sert anlamına gelen latince kelimedir. Halluks rijidus sert ayak başparmağı anlamına gelir. Halluks rijidus, bunyondan (halluks valgus) sonra ayak başparmağını etkileyen en yaygın rahatsızlıktır. Aynı zamanda ayakta kireçlenmenin en sık görüldüğü eklemdir. Ayak Başparmak Kireçlenmesinin Sebepleri Nelerdir? Ayak başparmak ekleminde kıkırdak hasarına sebep olan durumlar bu eklemde kireçlenme ile sonuçlanabilir. Bu sebepleri söyle sıralayabiliriz;
  • Doğal yaşlanmaya bağlı eklemin yıpranması ve aşınması
  • Romatizmal eklem hastalıkları
  • Gut hastalığı
  • İleri düzeydeki halluks valgus rahatsızlığı
  • Bu eklemi etkileyen önceki kırık ve çıkıkların sekeli
Ayak Başparmak Kireçlenmesinin Belirtileri Nelerdir?
  • Ağrı; Ayak başparmak kireçlenmesinin başlıca belirtesi ağrıdır.
    • Özellikle sabahları başparmak sertlik ile birlikte ağrılıdır.
    • Ayak başparmağı hareketleri zamanla azalır, bu nedenle yürümek ve hatta ayakta durmak bile acı verir
    • Ağrı ve sertlik soğuk ve nemli havalarda kötüleşir
  • Ayak başparmağında şişlik
  • Ayağın başparmağında kireçlenmeye bağlı oluşan kemik çıkıntısı (Bunyon) ve bunun üzerindeki ciltte nasır oluşumu.
  • Başparmak sekil bozukluğu
  • Parmak ucuna doğru yayılan uyuşukluk ve his kaybı
Ayak Başparmak Kireçlenmesinin Tanısı Nasıl Konulur? Ayak başparmağında ağrı ve şişlik şikâyeti ile değerlendirilen hastanın yapılan muayene sonrası kesin tanı ve kireçlenmenin ne düzeyde olduğu tespit etmek için ayak başparmak ekleminin 2 yönlü röntgenleri çekilir. Tanı ve tedavi planlaması için çoğu zaman röntgen filmleri yeterli olmaktadır.  Çekilen röntgen filmlerinde (Resim 1):
  • Eklem aralığında daralma
  • Eklem etrafında kemiklerde ‘’osteofit’’ denilen kemiksel çıkıntılar
  • Küçük kemik kistleri görülür.
Resim -1; a) Ayak başparmağının normal röntgen görüntüsü b) Hafif düzeyde kireçlenmenin sebep olduğu eklem aralığında daralma ve osteofit oluşumu c) orta düzeyde eklem kireçlenmesi, eklem aralığındaki daralma ilerlemiş, osteofitler artmış  d) ileri düzeyde başparmak ekleminde kireçlenmeye bağlı eklem aralığı kapanmış, sekil bozukluğu ve kemiklerde aşınma görülmektedir. Ayak Başparmak Kireçlenmesi Zamanla Kötüleşir mi? Ayak başparmağındaki kireçlenmenin gidişatı kişiden kişiye değişkenlik gösterir. Başparmak eklemde kireçlenme olduktan sonra geri dönüşü olmaz ve hiçbir zaman eklem normale dönmeyecektir. Oluşan kireçlenme bazı hastalarda daha az şikâyetlere sebep olabilirken, bazılarında ayakkabı giymeyi ve yürümeyi zorlaştıran ağrı ve eklemde sertliğe neden olabilir. Normal şartlar altında başparmak eklemi yürürken vücut ağırlığının % 40- 50’si kadar yüklenmeye maruz kalır. Koşma ve zıplama sırasında bu yüklenme daha fazla olmaktadır. Başparmak ekleminde problem olduğu zaman buradaki yüklenmeler özellikle 2. Parmak eklemine ve diğer tarak kemiklerine yansıyarak;
  • Diğer tarak kemiklerinde stres kırıkları
  • Parmak ekleminde kireçlenme
  • Ayakta morton nöroması
  • Ayakta diğer eklemlerde kireçlenme
  • Parmaklarda pençe parmak ve çekiç parmak gibi şekil bozukluklarına sebep olabilir.
Ayak Başparmağındaki Kireçlenmede Ameliyat Olmadan Tedavi Olabilir miyim? Ayak başparmak kireçlenmesinin erken dönemlerinde ameliyata gerek kalmadan bazı önlemler alarak ağrılarda rahatlama sağlanabilir.
  • Uygun Ayakkabı Giyilmesi; Sert tabanlı, ayakkabı ön tarafının geniş ve derin olduğu ayakkabı veya kayık tabanlı ayakkabı kullanılması başparmak ekleminin hareketlerini kısıtlayarak ağrıda rahatlama sağlar (Resim 2).
  • Başparmak eklemi altından parmak ucuna uzanan sert tabanlıklar
  • Ağrı kesici ilaç kullanımı
  • Glukozamin / kondrotin içeren ilaçların kullanımı; Bu ilaçlar hasarlı eklem kıkırdağının iyileşmesine yardımcı olan ilaçlardır. 3 aylık bir kullanımdan sonra şikâyetlerde bir azalma olmuyorsa bırakılması önerilir.
  • Başparmak ekleminde zorlanmaya sebep olabilecek günlük işlerden ve sporlardan kaçınmak
  • Eklem içine kortizon enjeksiyonu; Eklem içindeki enflamasyonun sebep olduğu şişlik ve ağrı gidermede oldukça etkilidir. Ancak bu uygulamadan sonra iyilik halinin ne kadar süreceği belli değildir. Birkaç aydan, bir yıla kadar rahatlama sağlayabilir. Bu uygulamada sonra manipülasyon ile eklem kapsülüne germe açma yapılması eklem hareket açıklığını artırır. Eklem içine ikinci kortizon enjeksiyonunun 6 aydan daha kısa sürede yapılmaması önerilmektedir.
Resim 2; Ayak başparmak kireçlenmesinde kullanılan beşik tabanlı ayakkabı Ayak Başparmağı Kireçlenmesi Ameliyat ile Nasıl Tedavi Ediliyor? Ayak başparmağı kireçlenmesinde ameliyat dışı uygulanan tüm tedavilere rağmen;
  • Yasam kalitesini etkileyen ağrı
  • Kişinin işini yapmasını engelleyen ağrı
  • Gece ve istirahat ağrısı
  • Parmakta şekil bozukluğu
  • Ayakkabı giymekte ve yürüyüşlerde zorluk yaşıyorsa
Ayak başparmağındaki kireçlenmenin düzeyine, hastanın yaşına ve hastanın beklentisine göre en uygun ameliyat seçeneği hasta ile konuşarak kararlaştırılır.
  • Çeliyektomi (Tıraşlama): Eklemi oluşturan tarak kemiği ve parmak kemiği üzerinde oluşan osteofit denilen kemiksel çıkıntıların, eklem içindeki kireç parçalarının ve eklem kıkırdağının hasar gördüğü eklem yüzünün bir kısmımın alındığı bir ameliyattır. Bu ameliyat için eklemin sadece kenar kısımlarında hasar olması ve başparmak eklem merkezindeki kıkırdağının sağlam olması gerekir.  Doğal eklemin korunması ve eklemde hareketin devam edecek olması bu ameliyatın bir avantajıdır. Bunun başarı oranı ortalama %85’tir. %15 oranında hastanın şikâyetleri devam eder veya eklemdeki devam eden yıpranma ve aşınmaya bağlı olarak bir süre sonra tekrar ağrı başlayabilir (Resim 3).
Resim 3; A) Ayağın yan röntgen filminde, ayak basparmak ekleminde ust kisminda kireclenmeye bagli osteofit  B) Çeliyektomi ameliyatında tıraşlanacak  kemik ve osteofit dokusu
  • Füzyon (Başparmak eklemini dondurma); Ağrıyı geçirme ve günlük yaşam aktivitelerini geri dönmede mükemmel sonuçların alındığı bir ameliyattır. Bu ameliyatta eklemi oluşturan kemik uçlarındaki hasarlı kıkırdak ve kemik tıraşlandıktan sonra kemik uçları birbirine uygun pozisyonda vida veya küçük plak ile sabitlenerek kaynaması sağlanır (Resim 4). Bu işlemden sonra kalıcı olarak eklem ve eklem hareketleri feda edilir ve böylece hastanın ıstırap duyduğu ağrıda hiçbir zaman olmayacaktır. Hastaların çoğu bunu ilk duyduklarında endişelenirler. Bu anlaşılabilir bir durum, çünkü normalde sağlıklı bir eklem yapısı hareketlerimize izin veren bir yapıdır. Ancak buradaki eklemin hasarlı olduğu ve sağlıklı olmayan bu eklemdeki olan hareketlerin aslında ağrının asıl sebebi olduğu bilinmesi gerekir. Dondurma ameliyatından sonra hastalarda daha az aksama olacak ve hastalar daha aktif olacaklardır.
Resim 4; a) Sağ ayak başparmak eklemdeki kireçlenmeyi gösteren ayak röntgeni, b) Ayak başparmak eklemine yapılan dondurma ameliyatı sonrası çekilen röntgen görüntüsü
  • Başparmak protezi; Başparmak ekleminde hareket ve fonksiyonları koruyarak ağrıda rahatlama sağlayan bir ameliyattır. Eklemde ileri düzeyde şekil bozukluğu olmayan ve dondurma ameliyatı kabul etmeyen, beklentisi düşük olan hastalar için uygundur. ileri düzeyde kemik erimesi olan yaşlı hastalar ve beden gücü ile çalışan aktif genç hastalar için uygun bir seçenek değildir. Eklemin hasarlı olan kıkırdak yüzeyler tıraşlandıktan sonra eklemin tümü (total) veya yarısı (hemiartroplasti) suni plastik veya metalden yapılmış eklem ile değiştirilir (Resim 5). Kısa dönem sonuçları iyi olsada, diz veya kalça protez ameliyatları kadar orta ve uzun dönem sonuçları iyi değildir.
Resim 5; a) Ayak başparmak eklemine yapılan total eklem protezinin röntgen görüntüsü b)  Ayak başparmak eklemine yapılan yarım  eklem protezinin röntgen görüntüsü Post 1- Ayak Başparmağı Kireçlenmesi Ameliyatlarının Riskleri Nelerdir? Uygulanan tedaviye yöntemine göre bu ameliyatların bazı olası riskleri vardır;
  • Ameliyat yerinde şişlik ve kanama
  • Enfeksiyon
  • Ayakta şişlik, kemik erimesi ve hareket kısıtlılığı
  • Devam eden ağrı veya ağrının tekrar başlaması; özellikle çeliyektomi ameliyatından sonra
  • Kaynama gecikmesi ve kaynamama; Füzyon ameliyatından sonra
  • Protez ameliyatından sonra görülebilenler; protezde gevşeme, enfeksiyon, hareket kısıtlılığı, protezde çıkma, eklemde sertlik ve protezde çökme
Ayak Başparmağımdaki Kireçlenme Tedavi Olmazsam Zamanla Kötüleşir mi? Ayak başparmağındaki kireçlenmenin gidişatı kişiden kişiye değişkenlik gösterir. Başparmak eklemde kireçlenme olduktan sonra geri dönüşü olmaz ve hiçbir zaman eklem normale dönmeyecektir. Oluşan kireçlenme bazı hastalarda daha az şikâyetlere sebep olabilirken, bazılarında ayakkabı giymeyi ve yürümeyi zorlaştıran ağrı ve eklemde sertliğe neden olabilir. Normal şartlar altında başparmak eklemi yürürken vücut ağırlığının %40- 50’si kadar yüklenmeye maruz kalır. Koşma ve zıplama sırasında bu yüklenme daha fazla olmaktadır. Başparmak ekleminde problem olduğu zaman buradaki yüklenmeler özellikle 2. Parmak eklemine ve diğer tarak kemiklerine yansıyarak;
  • Diğer tarak kemiklerinde stres kırıkları
  • Parmak ekleminde kireçlenme
  • Ayakta morton nöroması
  • Ayakta diğer eklemlerde kireçlenme
  • Parmaklarda pençe parmak ve çekiç parmak gibi şekil bozukluklarına sebep olabilir.
Ayak Başparmak Kireçlenmesi (Halluks Rijidus) nedir? Ayak başparmağı eklemi birinci tarak kemiğinin başparmak kemiği ile yaptığı bir eklemdir. Bu eklem menteşe tarzında hareket eden eklemdir, ancak bir miktar kayma ve dönme hareketi de vardır. Bu eklem yürüyüş sırasında vücut ağırlığının yaklaşık %50’si kadar yüklenmeye maruz kalır. Halluks rijidus, başparmağın eklem kıkırdak hasarı sonucu oluşan bir rahatsızlıktır. Eklemi oluşturan kemik uçlarının yüzeyini örten kıkırdak dokusu pürüzsüz ve kaygan bir yapısı var. Farklı sebeplerden dolayı kıkırdak doku hasar gördüğü zaman kemik uçlar sürtünmeye başlar. Oluşan sürtünme ve aşınma eklemde ağrı, şişlik ve sertliğe neden olur. Kemiklerdeki aşınma miktarı ilerlediği zaman oluşan kemik kaybına bağlı eklemde şekil bozukluğu oluşur Ayak başparmağı kireçlenmesi (Halluks rijidus) ayak başparmağı ekleminin kireçlenmesidir.  Halluks, ayak başparmağının Latince karşılığıdır. Rigidus ise katı, sert anlamına gelen latince kelimedir. Halluks rijidus sert ayak başparmağı anlamına gelir Ayak Başparmağımda Kireçlenme var, Ameliyat olmam Sart mı? Ayak başparmağı kireçlenmesinde uygun ayakkabı kullanılması, özel tabanlık, ağrı kesi ilaç ve eklem içi kortizon enjeksiyonlarına rağmen;
  • Yasam kalitesini etkileyen ağrı
  • Kişinin işini yapmasını engelleyen ağrı
  • Gece ve istirahat ağrısı
  • Parmakta şekil bozukluğu
  • Ayakkabı giymekte ve yürüyüşlerde zorluk yaşıyorsa
Ayak başparmağındaki kireçlenmenin düzeyine, hastanın yaşına ve hastanın beklentisine göre en uygun ameliyat seçeneği hasta ile konuşarak kararlaştırılır.